رسیدن به سلامتی جسم و جان، از اموری است که انسان همیشه در پی آن بوده و هست. دین اسلام همواره به عنوان یک دین کامل و جهان شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می اندیشد و همه راه های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است. ارزش تندرستی را بیان می کند؛ حفظ بهداشت را لازم می داند و به ورزش و توجه به آن اهمیت داده است. اساساً حرکت، لازمه زندگی است. حرکت، جنب وجوش، افت وخیز و جهش و پرش و دویدن، عاملی برای حفظ سلامت، پویایی، بالندگی و نشاط است. سکون، نه تنها مانع رشد است، بلکه زیان های فراوانی به بار می آورد و بیماری های جسمی و روحی فراوانی را در پی دارد. با گذشت زمان و ماشینی شدن زندگی انسان و جای گزین شدن صنعت به جای بسیاری از فعالیت های جسمی و بدنی، نقش ورزش، آشکارتر شده است و در نتیجه رویکرد به کارهای ورزشی باید بیشتر شود. امروزه، نگاه به ورزش، متفاوت و انگیزه های پرداختن به آن نیز گوناگون است، ولی باید دانست که ورزش امری بی ارزش یا صرفاً سرگرم کننده و مایه گذران وقت نیست، بلکه بخشی از برنامه های لازم زندگی به شمار می رود که با مفاهیمی مانند: تندرستی، بهداشت، رشد، نشاط، آگاهی، سلامت روان و غیر آن ارتباط نزدیکی دارد. بی شک ورزش برای تأمین نیازهای آدمی لازم است، ولی گاهی نیازهایی به وجود می آید که ضرورت پرداختن به ورزش را دو چندان می سازد.
در مبارزه با سختی ها و مشکلات و نیز در رویارویی با دشمنان، آماده بودن جسمانی نیز برای رویارویی با این ناهنجاری ها امری ضروری به نظر می رسد. قرآن کریم در سفارش به افراد با ایمان در آماده سازی خویش می فرماید:
هر چه در توان دارید نیرو و سلاح و اسب های ورزیده برای مقابله با دشمنان آماده سازید تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید. (انفال: 60)
بنابراین، انسان باید ورزش را به عنوان جزئی از برنامه های روزانه خویش قرار دهد و از فایده های جسمی و روحی آن بهره مند شود.
پیام متن:
1. ورزش عاملی برای حفظ سلامت.
2. فایده های ورزش: پویایی، بالندگی، نشاط.
انواع ورزش ها
امروزه ورزش، یکی از ضروریات زندگی است. این ضرورت از دو بعد فردی و اجتماعی، قابل بررسی است. اصولاً زندگی شهرنشینی، دوری از طبیعت، استفاده از غذاهای مصنوعی، نداشتن فعالیت بدنی لازم، آلودگی محیط زیست، عموم مردم را با شرایطی روبه رو می سازد که ره آورد آن چیزی جز ضعف و ناتوانی جسمی و افسردگی روحی و روانی نیست.
ناگفته نماند که ارزش های مورد پذیرش هر جامعه تعیین کننده نوع فعالیت ها، روش ها و رشته های ورزشی در آن است. با مطالعه اقوام و ملت ها درمی یابیم که بعضی از ورزش ها، جایگاهی ارزشمند دارند. از بعضی دیگر نیز استقبال چندانی صورت نمی گیرد. در زمان حیات معصومین نیز مانند هر دوره دیگر، بعضی از ورزش ها رونق بیشتری داشته و مورد توجه بوده است. برای مثال، ارزش تیراندازی به آن اندازه است که پیامبر گرامی اسلام می فرماید:
«عَلِّموا بَنیکُم الرَّمی فاِنَّه نِکایَةُ العَدُوّ؛ تیراندازی را به پسرانتان بیاموزید که موجب شکست دشمن است».
در اخبار دیگری از ائمه معصومین علیه السلام آمده که ورزش کشتی نیز همواره مورد تشویق ایشان بوده است. حضرت ابوطالب فرزندان خود و برادرزاده هایش را جمع می کرد و آنها را به کشتی گرفتن وا می داشت و دیده می شد که حضرت علی علیه السلام که کودکی بیش نبود با برادران و پسرعموهای خود کشتی می گرفت و بزرگ و کوچک شان را بر زمین می زد.
همچنین، درباره اسب سواری و اسب دوانی نیز در اسلام سفارش بسیاری شده است. به گونه ای که پیامبر گرامی اسلام فرمود: «بهترین سرگرمی نزد خداوند، اسب دوانی و تیراندازی است».
امام صادق علیه السلام نیز شادابی را ده چیز می داند که یکی از آنها را سوارکاری می شمارد. شنا نیز از دیگر ورزش های مورد توجه اسلام است که آن را نشاط آور و عاملی برای سلامتی جسم و روح می داند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «حق فرزند بر پدرش این است که… به او شنا کردن بیاموزد».
جالب است بدانیم که امروزه پیاده روی به عنوان بهترین ورزش برای درمان بیماری ها شمرده شده و این حقیقتی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز درباره آن فرموده است: «خَیْرُ ما تَداوَیْتُمْ بِهِ الْمَشْیُ؛ بهترین چیزی که خود را با آن درمان می کنید، پیاده روی است».
بخشی از آموزه های دیگر دینی بر رشته شمشیرزنی تأکید دارد. به گونه ای که امام علی علیه السلام درباره تأثیر روانی حرکات رزمی بر حریف می فرماید: «با یاری گرفتن از گام های خویش، ضربت تیغ را کاری تر کنید».
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرتاب نیزه نیز مورد تأیید قرار گرفته است: «مسابقه در تیراندازی جایز است».
در نهایت، دویدن و وزنه برداری نیز از ورزش های مورد توجه آموزه های دینی است. البته این بدان معنا نیست که اسلام به ورزش های دیگر، به ویژه رشته های جدیدی که با توجه به احکام فقهی و شرایط زمانی و مکانی مورد تأیید قرار گرفته است، اهمیت ندهد. هر چند ورزش هایی هم وجود دارند که به سبب عوارض جانبی آن، از دایره تأیید شرعی خارج شده اند.
پیام متن:
از ورزش های مورد تأیید اسلام، اسب سواری، تیراندازی، کُشتی، شنا، شمشیرزنی، وزنه برداری و دومیدانی است.
ورزش و سلامتی
بدن به عنوان مرکب روح است و رابطه تنگاتنگی میان جسم و جان وجود دارد، به گونه ای که ضعف و ناتوانیِ هر یک بر دیگری تأثیر مستقیم دارد و برای رسیدن به کمال، پاس داشت هر دو بُعد ضرورت دارد. سلامتی آن قدر اهمیت دارد که حضرت علی علیه السلام می فرماید: «الصِّحَّةُ أَفْضَلُ النِّعَمْ؛ سلامتی بالاترین نعمت است».
سلامتی، نعمت پربهایی است که اگر دچار کاستی شود، شیرینی های زندگی تبدیل به تلخی می گردد و انسان زمین گیر می شود.
انسان های باایمان نسبت به حقوقی که بر گردن دارند، احساس وظیفه می کنند و از جمله حقوق، حق اعضا و جوارح بر انسان است، چنان که امام سجاد علیه السلام در رسالة الحقوق به این حق اشاره می کند و می فرماید: «اِنّ لِجَسَدِکَ عَلَیْکَ حَقّاً؛ بدن تو بر تو حقی دارد».
بی شک، یکی از راه های ادای حق اعضا، ورزش است. پس باید با ورزش، پاسدار سلامتی بدن باشیم. در قرآن مجید نیز داشتن نیروی بدنی، مایه برتری شمرده شده است.
برای مثال، در انتخاب رهبر برای قوم، حضرت شموئیل برای مبارزه با جالوت، فردی به نام طالوت برگزیده شد که یکی از ویژگی هایش قدرت جسمی او بود.
ناگفته نماند که در روایتی از نبی اکرم صلی الله علیه و آله نیز آمده است که: «نزد خداوند، مؤمن قوی، از مؤمن ضعیف بهتر و محبوب تر است».
پیام متن:
1.تأمین سلامت بدن در سایه ورزش.
2.تأکید قرآن و روایت بر توانایی جسمی به عنوان یک مزیت انسانی.
ورزش و شادابی
نشاط و شادابی و سرزندگی حالتی درونی است که بر اندیشه و رفتار آدمی نیز مؤثر است و زندگی را از ایستایی خارج می کند. حس شادابی و سرزندگی را می توان با امید، باور، استفاده از لذت های حلال، مسافرت، ورزش و مبارزه با عوامل ایجاد کسالت و تنبلی و پژمردگی، در جان به وجود آورد.
در آموزه های اسلامی، مسلمانان به استفاده از ابزارهای شادی آفرین، مانند نگاه به سبزه و چمن و جنگل، نگاه به آب جاری، پیاده روی در طبیعت، اسب سواری، شنا و ورزش های دیگر تشویق شده اند. این ورزش ها با ایجاد تعادل در سیستم عصبی، گردش خون، گوارش و از سوی دیگر تعادل اعصاب و آزاد کردن انرژی، نشاط و شادابی در انسان ایجاد می کنند.
پیام متن:
1.تأثیر ورزش بر نشاط و شادابی بدن.
2.تأثیر ورزش در تعادل سیستم عصبی، گردش خون و دستگاه گوارش.
تبلور اخلاق ورزشی در ایمان، استقامت و گذشت
متأسفانه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی و دور شدن انسان از محیط های مذهبی و عاطفی، اخلاق در جوامع امروزی کم رنگ شده است. این ضعف یا انحطاط اخلاقی، در زمینه ورزش نیز دیده می شود. خشونت در ورزش، استفاده از روش های غیرمجاز و غیراخلاقی، دوپینگ و امثال آن، مشکلاتی است که بر اثر ضعف اخلاقی به وجود آمده است. اسلام همواره در کنار پرورش و قدرت جسم، به پرورش و قدرت روح توجه دارد و می کوشد ورزشکاران پیرو خود را از قهرمانی در ورزش به پهلوانی راهنمایی کند. باید دانست پهلوانی به دست نمی آید، مگر با اخلاق.
پیش از هر چیز، ورزشکار باید باایمان باشد. نیرومندی، زمانی ارزشمند است که در مسیر الهی قرار گیرد و دوشادوش ایمان و تقوا حرکت کند. اگر این گونه نباشد ممکن است همین نیرو باعث ناهنجاری در زندگی فردی و اجتماعی شود.
گذشت نیز از ویژگی های شایسته یک ورزشکار است. یک ورزشکار با داشتن روحیه پهلوانی باید همواره ایثار و گذشت را سرلوحه برنامه های ورزشی قرار دهد. امام صادق علیه السلام همواره با معرفی بهترین مکارم اخلاقی، گذشت از کسی را که به فرد ستم کرده است، از جمله این برتری های اخلاقی دانسته است. گذشت، نشانه عجز و ناتوانی از گرفتن حق نیست، بلکه عزت و بزرگی عفوکننده است. پیامبر اکرم می فرماید: «گذشت پیشه کنید؛ زیرا عفو سبب افزایش عزت و سرافرازی می شود».